źródło: archiwum
Mirosława Gnieciaka
Halina Fojcik
- ur. 27 stycznia 1939 w Katowicach (z domu Bednarek)
- zm. 29 listopada 2021 w Rybniku
- kandydatka na mistrzynię krajową (1975)
- kandydatka na mistrzynię krajową w grze korespondencyjnej
- sędzia szachowy klasy państwowej (1984)
- trener szachowy II klasy (1980)
- działacz i organizator szachowy
W końcówce 2021 r. śląskie środowisko szachowe, a szczególnie miasta i regionu rybnickiego, poniosło dużą stratę – 29 listopada zmarła wielka miłośniczka szachów, Halina Fojcik.
Halina Fojcik – z domu Bednarek – urodziła się 27 stycznia 1939 r. w Katowicach. Po zakończeniu II wojny światowej, na podstawie decyzji administracyjnej, rodzice przenieśli się do Rybnika, gdzie „Halinka” – ze względu na Jej bezkonfliktowość i bezpretensjonalność oraz chęć pomocy każdemu tak nazywana była w środowisku szachowym – spędziła całe swoje życie. W Rybniku ukończyła szkołę podstawową i liceum ogólnokształcące, a także szkołę muzyczną I stopnia.
W Rybniku dość wcześnie zetknęła się z szachami, gdyż rodzice przyjaźnili się z Karolem Pasternakiem (działaczem oraz organizatorem lokalnego życia szachowego) i szachy były częstym elementem spotkań towarzyskich. Szczęściem dla Niej było to, że od roku 1954 w województwie katowickim przeprowadzano masowe rozgrywki szachowe, noszące nazwę Szkolnej Olimpiady Szachowej. W tych rozgrywkach odnosiła pierwsze sukcesy – w roku 1956 w grupie dziewcząt szkół ponadpodstawowych (rozgrywki równoważne przyszłym mistrzostwom juniorek) zajęła IV miejsce (zwyciężyła przyszła reprezentantka Polski, a następnie Szwecji – Jolanta Szota-Dahlin). Wymiernym poziomem gry było uzyskanie II kategorii szachowej i zapisanie się do sekcji szachowej „Górnika” Rybnik.
Po ukończeniu szkoły średniej nastąpiła przerwa w kontynuowaniu udziału w życiu szachowym, związana ze studiami na Uniwersytecie Wrocławskim, ukończone dyplomem magistra matematyki i stabilizacją życia rodzinnego. Po dłuższej przerwie w grze i po powrocie do Rybnika powoli powracała do życia szachowego. Zawodowo była związana z nauczaniem matematyki w Zawodowej Szkole Górniczej KWK „Boguszowice”, a szachowo – z klubem „Górnik” Boguszowice.
W roku 1972 zagrała w Mistrzostwach Śląska Kobiet i półfinale Mistrzostw Polski Kobiet w Częstochowie, gdzie na 2 rundy przed końcem była w grupie zawodniczek walczących o miejsce uprawniające do gry w Finale Mistrzostw Polski. Partia z ostatniej rundy z Zytą Łęgowską (przegrana) dała awans do Finału przeciwniczce. Wyniki uzyskane w roku 1972 zaowocowały uzyskaniem I kategorii szachowej i powołaniem do reprezentacji Śląska na mecze międzyokręgowe. Kolejne starty i uzyskiwane wyniki doprowadziły do zdobycia w roku 1975 tytułu kandydatki na mistrzynię.
Praca zawodowa i zaangażowanie w inne aspekty życia szachowego nie pozwoliły na dalsze podnoszenie poziomu bezpośredniej gry szachowej. Konsekwencją tego było uczestnictwo w rozgrywkach korespondencyjnych: w Półfinale II korespondencyjnych Mistrzostw Polski Kobiet (1973 – 1975) zajmuje II miejsce i uzyskuje awans do Finału. Finał II korespondencyjnych Mistrzostw Polski (1975 – 1978) również przynosi II miejsce i tytuł Wicemistrzyni Polski.
Halina Fojcik, oprócz gry bezpośredniej i korespondencyjnej, była bardzo aktywna na innych polach działalności w sporcie szachowym:
- działacza szachowego,
- organizatora i współorganizatora imprez szachowych,
- sędziego szachowego,
- instruktora i trenera szachowego.
I na każdym z nich uzyskiwała duże osiągnięcia.
Praca w charakterze nauczyciela w szkole ponadpodstawowej dawała możliwości do nauczania gry w szachy. Ułatwieniem do podjęcia pracy instruktora w szkolnych kółkach szachowych były rozgrywki Szkolnych Olimpiad Szachowych, a w regionie Rybnika – zorganizowana od roku 1983 – Szkolna Liga Szachowa. Wspólnie z Janem Helioszem – metodykiem ds. spraw pozalekcyjnych zajęć szkolnych – selekcjonowano uzdolnioną do gry szachowej młodzież i przekazywano do klubów i sekcji szachowych w Rybniku i okolicach. Z inicjatywy Piotra Bobrowskiego wprowadzono naukę gry w szachy w przedszkolach i na tym polu Halina Fojcik była bardzo aktywna. Dla podniesienia poziomu dydaktycznego ukończyła w roku 1980 wprowadzone z inicjatywy Polskiego Związku Szachowego 2-letnie Podyplomowe Studia Trenerskie na Akademii Wychowania Fizycznego w Warszawie (zdobywając dyplom trenera II klasy), co dało Jej możliwość współpracy z Komisją Młodzieżową Polskiego Związku Szachowego. Podczas wakacji szkolnych uczestniczyła w obozach szkoleniowych prowadzonych w formie akcji „Wakacje z szachami”.
Prowadzenie zajęć szachowych wymaga przekazywania szkolonej młodzieży umiejętności zachowania na imprezie szachowej, do czego niezbędną jest praktyczna znajomość sędziowania. Halina Fojcik – rozumiejąc te wymogi – rozpoczęła zdobywanie odpowiednich kwalifikacji. Pierwszą imprezą, którą prowadziła w roli sędziego głównego były Mistrzostwa Śląska Juniorów rozgrywane w roku 1973 w obiektach Zasadniczej Szkoły Górniczej KWK „Boguszowice”. Wraz z kolejnymi doświadczeniami przybywało umiejętności i w roku 1984 uzyskała tytuł sędziego klasy państwowej, co dało Jej uprawnienia do sędziowania imprez o charakterze ogólnopolskim i międzynarodowym. Wykorzystała je do sędziowania Międzynarodowych Turniejów Arcymistrzyń w Wiśle w latach 1996 – 2003.
Przywołane powyżej Mistrzostwa Śląska Juniorów 1973 w Boguszowicach były także debiutem Haliny Fojcik w roli organizatora imprez szachowych. Najbardziej znaczącymi imprezami, które zorganizowała lub współorganizowała, były Mistrzostwa Polski Kobiet w grze błyskawicznej (Rybnik 2002 i Rybnik 2003) oraz Ogólnopolskie Mistrzostwa Pracowników Oświaty. Szczególnie jako nauczycielka była związana z imprezami w środowisku nauczycieli, w których uczestniczyła jako sędzia, organizator i także jako uczestniczka. W XVI Mistrzostwach Polski Nauczycieli (Nisko 1984) zdobyła tytuł Mistrzyni Polski w turnieju kobiecym.
Aktywność Haliny Fojcik – zarówno w części regionalnej dotyczącej Rybnika, jak i na terenie województwa śląskiego – pozwoliły Jej uzyskiwać funkcje w Zarządzie Śląskiego Związku Szachowego, a mianowicie:
- w kadencji 1976 – 1980 – Przewodnicząca Komisji Sportowej,
- w kadencji 1980 – 1984 – Sekretarz,
- w kadencji 1996 – 1999 – Referat wyróżnień i dyscypliny.
Warto w tym miejscu podkreślić, że udział kobiety w Zarządzie Okręgu był dużym wyróżnieniem i świadectwem autorytetu – w okresie działalności Okręgowego Związku Szachowego w latach 1924 – 1999 Halina Fojcik była dopiero drugą kobietą (po Barbarze Wojciechowskiej) wybraną przez delegatów Walnych Zebrań do składu Zarządu Okręgu.
Przytoczone powyżej dziedziny sportu szachowego, w których Halina Fojcik pozostawiła swój wielki wkład byłyby niepełne, gdyby nie przywołać licznej grupy wybitnych szachistów, którzy zostali ukształtowani przez proces szkolenia w kółkach i sekcjach szachowych, m.in. Monika Bobrowska (Soćko), Karina Szczepkowska (Cyfka), Agnieszka Matras-Clement, Bartłomiej Heberla, Marcin Krzyżanowski, Marcin Wałach i wielu, wielu innych.
Na turniejach nieodłącznie towarzyszył Jej aparat fotograficzny – prowadząc albumy z wycinkami i zdjęciami z turniejów Halina Fojcik dokumentowała szachowe życie Rybnika i one w przyszłości będą świadectwem Jej pasji oraz zaangażowania w życie szachowe środowiska.
Halina Fojcik kochała dzieci i młodzież, chętnie rozmawiała z nimi o problemach, doradzając i wspierając je w dokonywaniu właściwych wyborów zarówno na szachownicy, jak i w życiu codziennym. Była dobrą szachistką, dobrą sędzią szachową, ale przede wszystkim kochała szachy i poświęcała im dużo czasu.
W mojej pamięci zachował się Jej obraz – uśmiechniętej, dobrodusznej i wiecznie młodej. Sekcja szachowa Piasta Gliwice na zlecenie Komisji Sportowej PZSzach organizowała w roku 1980
Turniej Młodzieży Pracującej (dz U22). Zgodnie z regulaminem turniej winien być 10-osobowy, lecz dojechało tylko 9 pań, a poszukiwania dziesiątej nie dały rezultatu. Któraś z uczestniczek podpowiedziała „może Halinka Fojcik ?”. Wówczas Włodzimierz Niwiński pojechał do Rybnika i przywiózł „juniorkę” Halinkę (ur. 1939). Taka była Halinka…
Osiągnięcia szachowe:
Indywidualne Mistrzostwa Polski kobiet (3 finały w latach 1975–1978)
- Wrocław 1975 – XXXVII m. (4/11) [system szwajcarski]
- Cieplice 1977 – XLII m. (4½/11) [system szwajcarski]
- Elbląg 1978 – XXI m. (5½/11) [system szwajcarski]
Indywidualne Mistrzostwa Polski nauczycieli (m. in. 1 medal)
złoty (1984)
Indywidualne Mistrzostwa Polski kobiet w szachach korespondencyjnych (1 medal)
srebrny
- 2. finał (1975–1978) – II m.
Ranking FIDE
- najwyższy ranking w karierze – 1940 (1 stycznia 1983)