Memoriał Ludwika Zamenhofa – międzynarodowy festiwal szachowy rozgrywany od 1979 w Białymstoku, poświęcony pamięci urodzonego w tym mieście lekarza, poligloty oraz twórcy języka międzynarodowego esperanto. W kolejnych latach ranga festiwalu rosła, powstawały nowe grupy turniejowe z udziałem coraz większej liczby uczestników. Od 2002 festiwal składa się z czterech grup turniejowych: A – najsilniej obsadzonej, B i C (zawodnicy spełniający kryteria ustalone w regulaminie) oraz D (dzieci w wieku określonym w regulaminie) – choć w niektórych latach nie są rozgrywane wszystkie grupy. W 1985 oraz 1987 turnieje A odbyły się jako międzynarodowe turnieje kołowe, w pozostałych latach w poszczególnych grupach festiwalowych obowiązywał system szwajcarski.
Organizatorem festiwalu był do 1996 Okręgowy Związek Szachowy w Białymstoku, a od 1997 jest klub MUKS Stoczek 45 Białystok oraz Podlaski Związek Szachowy. Również do 1996 sędzią głównym był Jan Górski, od 1997 funkcję te sprawuje Leszek Zega.
Zwycięzcy Memoriałów w poszczególnych grupach:
| A | B | C | D | Ucz. | ||
| 1 | 1979 | Algimantas Butnorius (URS) | – | – | – | 34 |
| 2 | 1980 | IM Heinz Lehmann (FRG) | – | – | – | 28 |
| 3 | 1982 | IM Włodzimierz Kruszyński | Tadeusz Kuma | – | – | 40 |
| 4 | 1983 | Jerzy Ciruk | Leon Zinczuk | – | – | 58 |
| 5 | 1984 | IM Risto Ničevski (YUG) | Alojzy Borowski | – | – | 82 |
| 6 | 1985 | IM Jerzy Pokojowczyk | Andrzej Ocytko | – | – | 44 |
| 7 | 1986 | Mirosław Morchat | – | – | – | 46 |
| 8 | 1987 | FM Dragan Jačimovič (YUG) FM Vlatko Petkovski (YUG) |
Kiejstutas Kaunas (URS) | – | – | 61 |
| 9 | 1988 | Zenon Jabłoński | – | – | – | 16 |
| 10 | 1989 | Warłam Wepchwiszwili (ISR) | – | – | – | 28 |
| 11 | 1990 | IM Gintas Peszina (URS) IM Borys Mariasin (URS) |
– | – | – | 39 |
| 12 | 1991 | IM Borys Mariasin (URS) Dariusz Klimaszewski |
– | – | Maciej Karczewski | 42 |
| 13 | 1993 | Wadim Zajcew (RUS) Igor Wacicki (UKR) |
– | – | – | 34 |
| 14 | 1994 | Jolanta Krynicka | – | – | – | 20 |
| 15 | 1996 | IM Stanisław Kostyra | – | Oleg Jermaszuk (BLR) | Oleg Pronin (BLR) | 51 |
| 16 | 1997 | FM Władimir Wieremijczik (BLR) | – | Marcin Ciołek | Rafał Pluszczewicz | 69 |
| 17 | 1998 | FM Władimir Wieremijczik (BLR) | Jan Chilkiewicz | – | – | 103 |
| 18 | 1999 | IM Stanisław Kostyra | Marcin Ciołek | – | – | 69 |
| 19 | 2000 | IM Stanisław Kostyra | Aleksandra Jackowska | – | Łukasz Wiński | 86 |
| 20 | 2001 | FM Piotr Bobras | Sławomir Strumiło | – | Bartłomiej Wonsewicz | 93 |
| 21 | 2002 | IM Piotr Bobras | Michał Dubrawski | Paweł Roszkowski | Dariusz Łapiński | 75 |
| 22 | 2003 | FM Władimir Wieremijczik (BLR) | Jan Chilkiewicz | Kamil Popławski | Stanisław Kozioł | 96 |
| 23 | 2004 | IM Jurij Tichonow (BLR) | Ryszard Doktór | Marcin Filimoniuk | Kacper Żochowski | 111 |
| 24 | 2005 | IM Siergiej Michajłowski (BLR) | Mateusz Kurszewski | Piotr Chilkiewicz | Rafał Buzun | 95 |
| 25 | 2006 | Siergiej Chamicki (BLR) | Jan Chilkiewicz | Łukasz Zasowski | Filip Gorbacz | 85 |
| 26 | 2007 | IM Nikołaj Aliawdin (BLR) | Jan Chilkiewicz | Bartłomiej Perekitko | Michał Pogorzelski | 95 |
| 27 | 2008 | FM Czesław Spisak | Andrzej Puksza | Witali Bułatow | Paweł Szapiel | 142 |
| 28 | 2009 | – | FM Czesław Spisak | Piotr Daraszkiewicz | Jakub Szóstko | 130 |
| 29 | 2010 | FM Czesław Spisak | Katarzyna Murawko | Rafał Sokołowski | Jakub Kosakowski | 116 |
| 30 | 2011 | Bartosz Sowul | Jakub Szóstko | Albert Miecznik | Maciej Dąbrowski | 144 |
| 31 | 2012 | Grzegorz Nasuta | Emil Niebrzydowski | Norbert Kopeć | Maksymilian Maciejek | 121 |
| 32 | 2013 | Jakub Borawski | Bartosz Kotarski | Patryk Piotrowski | Iwo Karolczuk | 109 |
| 33 | 2014 | Wadim Razin (UKR) | Mateusz Kurnicki | Iwan Kuleba (BLR) | Artsiom Strybuk (BLR) | 104 |
| 34 | 2015 | IM Siergiej Chamicki (BLR) | Danił Holupko (BLR) | Albert Miecznik | Marian Żukiewicz (BLR) | 149 |
| 35 | 2016 | GM Bartłomiej Heberla | Mateusz Budnik | Aliaksandr Babrou (BLR) | Wjaczesław Burak (BLR) | 405 |
| 36 | 2017 | GM Igor Kowalenko (LAT) | Dominik Lewtak | Maciej Kamiński | Maciej Podgórski | 463 |
| 37 | 2018 | IM Siergiej Chamicki (BLR) | Adam Wiśniewski | Siarhiej Barysczyk (BLR) | – | 145 |
| 38 | 2019 | GM Bartłomiej Heberla | Ksenia Zeliancowa (BLR) | Daniel Juhanak (CZE) | Bartłomiej Wołpiuk | 289 |
| 39 | 2020 | odwołany z powodu pandemii Covid-19 | ||||
| 40 | 2021 | – | Andrzej Kozłowski | Dawid Perkowski | – | 128 |
| 41 | 2022 | IM Paweł Teclaf | Jakub Suliborski | Mykhailo Mykhaliuk | Karol Busiński | 327 |
| 42 | 2023 | – | Piotr Kozłowski | Łukasz Wnorowski | – | 77 |
Specjalne podziękowania dla Leszka Zegi (dane z lat 1979–2015) oraz dla Dariusza Klimaszewskiego (uzupełnienia).