Wybrane partie Zbigniewa Dody

Wybrane partie Zbigniewa Dody

wyboru dokonał Przemysław Jahr, komentarze przepisał Ulrich Jahr

zobacz: partie polskich szachistów

Po kliknięciu na dowolne posunięcie otworzy się okienko z szachownicą (można je dowolnie przesuwać oraz zmieniać jego rozmiar).

Zawartość strony

Wybrane partie Zbigniewa Dody

1. S.Gligorić – Z.Doda, 1961

[Site "Belgrad, turniej międzynarodowy (E92)"] [Date "1961.??.??"] [Round "5"] [White "Gligorić, Svetozar"] [Black "Doda, Zbigniew"] [Result "0-1"] [ECO "E92"] [Annotator "Zbigniew Doda"] 1. d4 Nf6 2. c4 c5 3. d5 {Po 3. Sf3 cd4 4. S:d4 e6 czarne stosunkowo łatwiej wyrównują grę, niż po posunięciu w partii.} d6 4. Nc3 g6 5. e4 Bg7 6. Nf3 O-O 7. Be2 e5 {Najlepsze. Po 7… e6 8. 0-0 ed5 białe mają przyjemny wybór między 9. ed5 lub 9. cd5.} 8. O-O {Drugą, często spotykaną, kontynuacją jest w tym miejscu 8. Gg5.} Ne8 {Na 8… Sh5? nastąpiłoby oczywiście 9. g3! i czarne mają trudności z przeforsowaniem f7-f5.} 9. Ne1 ({W rachubę wchodziło także} 9. a3 {na przykład:} f5 10. b4 Na6 ({Zamiast 10… Sa6 silne jest również 10… b6. W partii Szukszta – Doda (Wrocław 1961) grano:} 10... b6 11. bxc5 bxc5 12. Rb1 f4 13. Nd2 Nf6 14. Re1 Rf7 15. Nf1 Bf8 16. Bd2 g5 17. Qc2 Rg7 18. Rb2 Nbd7 19. Reb1 $5 Nb6 20. Nb5 Qe8 21. Ba5 Qg6 22. Nc3 $2 f3 $1 { z przewagą czarnych.}) 11. Rb1 Nf6 {z obosieczną grą.}) 9... f5 10. Nd3 Nf6 11. f3 f4 {Teraz plany obydwu stron stają się już jasne i oczywiste. Białe, po otwarciu linii „b”, będą się starać rozwinąć inicjatywę na skrzydle hetmańskim. Czarne natomiast, zgodnie z duchem pozycji, atakować będą na przeciwnym skrzydle. W podobnych sytuacjach, przy analogicznych planach, o powodzeniu akcji decyduje zawsze szybkość i konsekwencja…} 12. Rb1 g5 13. Bd2 Rf7 14. a3 Bf8 15. b4 b6 16. bxc5 bxc5 17. Nf2 h5 18. Rb2 Rg7 19. Qa4 { Umożliwia zdublowanie wież po linii „b”, a równocześnie – po ewentualnym rozwinięciu przez czarne skoczka b8 – zawiera groźbę Hc6!} g4 20. Rfb1 Bd7 { Niweluje wyżej wspomnianą groźbę Hc6, a jednocześnie broni skoczka b8.} 21. Qb3 {Z prozaiczną groźbą wygrania figury po 22. Hb7. Czarne jednak szybciej dochodzą do głosu, a ich groźby mają bardziej konkretny charakter – atak na króla!} gxf3 22. Bxf3 ({Jeśli} 22. Qb7 $2 {to} Rxg2+ 23. Kf1 Ng4 $1 { z szybką wygraną.}) 22... Bg4 $1 23. Qd1 {Ten powrót hetmana (zresztą wymuszony) oznacza, że operacje białych na hetmańskim skrzydle poniosły fiasko. Widownią walki będzie teraz skrzydło hetmańskie.} Nbd7 {Rzadki przypadek, gdy skoczek b8 dopiero w 23. posunięciu wchodzi do gry.} 24. Kh1 Qe8 25. Rb7 Qg6 26. Nb5 Bxf3 27. Qxf3 {[#]} Nb6 $1 {Ciekawa idea, do której doszedłem po żmudnych analizach systemów obrony Benoni, związanych z otwarciem linii „b”. W dotychczasowej praktyce turniejowej czarne bez wyjątku rozwijały skoczka na c7 (Sb8-a6-c7) i wówczas spełniał on jedynie obronną rolę, albo po prostu na d7. W obydwu przypadkach czarne zawsze dość szybko reagowały posunięciem a7-a6, odbierając białemu skoczkowi wypadowe pole b5. Wprawdzie nie można kwestionować logiki posunięcia a7-a6, ale … Tu właśnie dochodzimy do sedna sprawy. Eliminując raz na zawsze groźbę Sb5, czarne w dotkliwy sposób osłabiają pole b6. W wielu partiach właśnie przez pole b6 białe figury z dobrym skutkiem wdzierały się w pozycję czarnych. Nowa idea z rozwinięciem skoczka na b6 nie jest może środkiem uniwersalnym, posiada jednak wiele cennych zalet. Czarne nie tylko blokują linię „b” (ważny motyw!), ale równocześnie biorą ostrzał pionka c4. Minusem manewru Sb8-d7-b6 jest oddanie punktu b5. Ale czy białe mogą to wykorzystać? W dotychczasowej mojej praktyce turniejowej nie wydarzyło się, aby białym udało się znaleźć skuteczną receptę przeciwko „idei skoczek b6”. W niniejszej partii przeszła ona szczęśliwie swój „chrzest bojowy”. Sądzę, że zasługuje na baczniejszą uwagę.} 28. Rxg7+ ({Oczywiście nie przechodziło} 28. Rxa7 $2 Raxa7 29. Nxa7 Nxc4 {z wygraną.}) 28... Qxg7 29. Qd3 { Jedyna obrona pionka c4.} ({Po} 29. Rc1 {nastąpiłoby} a6 30. Ba5 (30. Nc3 Nxc4) 30... axb5 31. Bxb6 Qb7 {i białe tracą figurę.}) 29... Kh8 30. g3 $1 { Śmiała próba zaostrzenia gry.} Be7 $1 {Tylko tak. Na 30… fg3 nastąpiłoby oczywiście 31. Wg1! z przejęciem inicjatywy.} 31. Rg1 $2 {Błąd, po którym białe wpadają w trudną sytuację.} ({Należało zdecydować się na} 31. gxf4 Rg8 32. Qf3 Nxc4 33. Bc3 {z niejasną pozycją.}) 31... Rg8 $1 32. Qf1 ({Na} 32. Nxa7 {nastąpiłoby} Ng4 33. Nxg4 (33. Nh3 h4 $1) 33... Qxg4 { i białym niełatwo bronić się przed groźbami 34… h4 lub 34… f3.}) 32... f3 $1 {Nie tylko ścieśnia pozycję białych, ale równocześnie przygotowuje nacisk na słabe pionki e4 i c4.} 33. Qd3 Ng4 34. Be1 {Nie wolno 34. Hxf3 z powodu 34… Wf8.} Qg5 35. Qxf3 {W przeciwnym razie nastąpiłoby 35… He3.} Nxc4 36. Nxg4 Qxg4 37. Rf1 $2 {Teraz białe forsownie przegrywają pionka. Trzeba jednak przyznać, że i inne kontynuacje nie były zachęcające, np. 37. Hd3 h4!. Najmniejszym złem było 37. Hxg4.} Rf8 38. Qd3 Rxf1+ 39. Qxf1 Qxe4+ 40. Kg1 Kg8 {Posunięcie wykonane w dużym niedoczasie. Można było spokojnie skonsumować pionka d5.} 41. Nc3 Qe3+ 42. Qf2 {Po odejściu królem nastąpiłoby 42… Sxa3 z groźbą 43… Sc2.} Qxf2+ 43. Kxf2 Nxa3 {Czarne zdobyły drugiego pionka co już nieuchronnie decyduje o losie partii.} 44. Kf3 Kf7 45. Ke4 a6 46. Na4 Nb5 47. Ba5 Kg6 48. Nb2 Na3 49. Nd1 Nc4 50. Bc3 Nb6 {Ten manewr decyduje. Czarne forsownie zdobywają pole e4. Dalszy ciąg partii nie wymaga już komentarzy.} 51. Ne3 Nd7 52. Kd3 Nf6 53. h3 Bf8 54. Ba5 Bh6 55. Nc4 h4 56. gxh4 e4+ 57. Ke2 Bf4 58. Nb6 Kf5 59. Bc3 Be5 60. Bd2 Bd4 61. Bg5 Ke5 62. Bxf6+ Kxf6 63. Nc4 Be5 64. Ne3 a5 65. Ng4+ Kf5 66. Ne3+ Kf4 67. Nc4 a4 68. h5 Bg7 69. h4 Bh6 70. Kf2 Kg4 0-1 Musisz włączyć obsługę JavaScript, aby umożliwić wyświetlanie gry szachowej.

2. V.Mikenas – Z.Doda, 1960

[Site "Leningrad, turniej międzynarodowy (E70)"] [Date "1960.??.??"] [Round "3"] [White "Mikenas, Vladas"] [Black "Doda, Zbigniew"] [Result "0-1"] [ECO "E70"] [Annotator "Zbigniew Doda"] 1. d4 Nf6 2. c4 g6 3. Nc3 Bg7 4. e4 d6 5. Bg5 {Do niedawna posunięcie to było przemilczane w literaturze szachowej, a nieliczne partie rozgrywane tym wariantem – nie przynosiły rozgłosu temu posunięciu. Dopiero Mikenas na turnieju Ryskim w 1959 roku kilkoma przekonywującymi zwycięstwami zwrócił uwagę na wartości niedocenianego ruchu. Dalsze partie, zakończone zwycięstwami białych, ostatecznie ugruntowały pozytywną opinię „systemu Mikenasa”, który stał się bronią przeciwko obronie królewsko-indyjskiej. 5…} h6 ({Po} 5... c5 6. d5 O-O 7. Bd3 h6 8. Bh4 e6 9. Nge2 ({równie silne jest} 9. dxe6 $1 {propagowane przez niemieckich mistrzów.}) 9... exd5 10. exd5 Re8 11. O-O Nbd7 12. f4 {jak wykazała partia Mikenas – Johanessen, Ryga 1959, czarnym trudno jest przeciwstawić się inicjatywie białych na skrzydle królewskim, a jedyna kontr gra – przełom b7-b5 – może nastąpić drogą niezupełnie poprawnej ofiary pionka.}) 6. Bh4 c5 7. d5 Qa5 {Moim zdaniem, tylko po tym posunięciu czarne mogą liczyć na uzyskanie aktywnej kontr gry.} 8. Bd3 $1 {Najlepsze.} ({Na} 8. Qd2 {chciałem grać 8…} g5 9. Bg3 Nh5 10. Bd3 Nd7 {, z groźbą Sde5 i czarne miałyby dobrą grę.}) 8... Nbd7 9. f4 { Tym posunięciem białe nie tylko odbierają czarnym pole e5 (groziło 9… Se5!), ale równocześnie likwidują (jak się okaże tylko chwilowo) groźbę g6-g5. 9…} b5 {Wykorzystując fakt, że czarnopolowy goniec białych nie może już bronić skrzydła hetmańskiego, czarne typową ofiarą pionka próbują przechwycić inicjatywę.} 10. cxb5 c4 11. Bc2 a6 {Powstała pozycja znana z partii Tołusz – Wasiukow 1960 r., w której białe po 12. Sf3? Sh5! Otrzymały przegraną pozycję. Nieco później, w licznych komentarzach do tej partii, udowodniono jednak, że po 12. Sge2! czarnym trudno jest wykazać poprawność koncepcji związanej z ofiarą pionka.} 12. Nge2 ({Oczywiście! Słabe jest} 12. bxa6 Rb8 $1 {i nie widać u białych skutecznej obrony pionka b2.} 13. Rb1 Rxb2) 12... Ng4 $1 {Przede wszystkim nie należy dopuścić do krótkiej roszady białych. Było to podstawowym założeniem planu czarnych, zapoczątkowanego ruchem 12… Sg4. Natomiast narzucające się odbicie pionka (12… ab5) wydaje się być słabsze, gdyż po 13. Sd4! b4 (13… Ga6 14… Hc7 15.0-0) 14. Sc6 Hb6 15. Gf2 białe otrzymują lepszą grę.} 13. Qd2 {[#]} g5 $1 {Ideą zaproponowanej przez czarne ofiary pionka jest przede wszystkim zmniejszenie nacisku białych w centrum oraz zdobycie pola e5 dla swoich figur. } 14. fxg5 {Mniej precyzyjne byłoby 14. Gg3 gf4 15. Gxf4 ab5! z nieprzyjemną groźbą 18… b4.} hxg5 15. Bg3 ({Po dłuższym namyśle białe zrezygnowały z przyjęcia ofiary i zadowoliły się odejściem gońców, broniąc zagrożonego pionka h2. Po} 15. Qxg5 {nastąpiłoby 15…} Bf6 16. Qxg4 Bxh4+ { i jeśli} 17. g3 {to 17…} Ne5 {(18. Hg7 Gf6 i biały hetman ginie)} 18. Qf4 Bg5 $1 {z doskonałą grą czarnych. Również 15. Gxg5 (zamiast 15. Hxg5) nie było dla białych korzystne z powodu 15… ab5) i czarne dysponują trzema groźbami: b5-b4, Hb6 oraz prozaicznym biciem na h2.}) 15... Nc5 {Możliwe było również 14… ab5. Posunięcie w partii jest jednak aktywniejsze.} 16. Nd4 {Na 15.0-0 mogłoby nastąpić 15… Hb6 16. Kh1 ab5 z ostrą grą. 16…} Qb6 17. Nc6 ({Praktycznie wymuszone, gdyż po} 17. O-O-O $2 {nastąpiłoby 16…} Nd3+ 18. Bxd3 Bxd4 {i białe tracą figurę.}) 17... axb5 {Wreszcie!} 18. e5 $5 {Ta – zbyt ostra – próba przechwycenia inicjatywy nie przyniesie białym spodziewanych korzyści, ponieważ posiadanie pola c4 okaże się tylko iluzoryczne. Zdaniem Mikenasa lepsze było 18. a3 (chwilowo zapobiega posunięciu b5-b4) choć wydaje się, że po 18… Gd7 czarne stoją również bardzo obiecująco.} Nxe5 19. Nxe5 Bxe5 $1 20. Bxe5 dxe5 21. Qxg5 $2 {Błąd, który prowadzi do przegranej pozycji.} ({Należało grać} 21. Qf2 { , choć i wówczas po} Rb8 ({interesująco wygląda też} 21... Rh4 $5) 22. O-O b4 $1 {czarne stoją wyraźnie lepiej (przewagą pionka). Teraz przegrywa kuszące} 23. Qxf7+ {z powodu} Kd8 $1 24. d6 (24. Ne2 Nd3+ 25. Kh1 Qh6 26. h3 Bxh3 {z nieuchronnym matem}) 24... Ne4+ 25. Rf2 (25. Kh1 Ng3#) 25... Qxf2+ { z wygraną.}) 21... b4 $1 {Siły tego posunięcia białe prawdopodobnie nie doceniły i zapewne dopiero teraz spostrzegły, że po „planowanym” 22. Se4 nastąpi 22… Sxe4 23. Gxe4 Hd4! i czarne łatwo wygrywają.} 22. d6 $5 { Ostatnia szansa skomplikowania gry. Oczywiście 22. Hxe5? przegrywa po 22… f6 i białe tracą figurę.} Qxd6 23. Ne4 ({Po} 23. Rd1 Nd3+ 24. Bxd3 cxd3 25. Ne4 Qd4 {czarne łatwo wygrywają.}) 23... Nxe4 24. Bxe4 Ra6 $1 {Wprawdzie sytuacja mocno się uprościła, ale czarne zachowują przewagę pionka mając skonsolidowaną pozycję. Ponieważ groziło znowu 25… Hd4, nastąpiło:} 25. Rd1 Qh6 {Prosto i silnie! Teraz wymiana hetmanów jest nieunikniona.} 26. Qxh6 (26. Qxe5 $2 Qe3+ 27. Kf1 Rf6+ {i białe tracą hetmana.}) 26... Rhxh6 { Gra przeszła do końcówki, w której przewaga pionka i pozycji zapewnia czarnym stosunkowo nietrudną wygraną.} 27. Bb1 Rhd6 28. Rc1 Rd4 29. O-O Bb7 30. Rf2 Rad6 31. Re1 e4 32. Bc2 e6 33. Re3 f5 34. h4 Rd2 35. Ree2 {Białe są zupełnie bezsilne. Teraz rozstrzyga szybki marsz pionka „c”.} c3 36. bxc3 bxc3 37. g3 Ba6 38. Ba4+ Ke7 39. Re3 c2 40. Rxd2 {i białe jednocześnie poddały się. Partia posiada niemałe znaczenie teoretyczne.} 0-1 Musisz włączyć obsługę JavaScript, aby umożliwić wyświetlanie gry szachowej.

3. Z.Doda – V.Hort, 1960

[Site "Halle, eliminacje DME (A96)"] [Date "1960.??.??"] [Round "?"] [White "Doda, Zbigniew"] [Black "Hort, Vlastimil"] [Result "1-0"] [ECO "A96"] [Annotator "Zbigniew Doda"] 1. c4 f5 2. Nf3 Nf6 3. d4 d6 4. g3 e6 5. Bg2 Be7 6. O-O O-O 7. b3 {Zwykle w tym miejscu grywa się 7. Sc3, co prowadzi do dobrze znanych i szeroko rozpowszechnionych wariantów. Posunięciem w tekście pragnąłem zejść z utartych ścieżek, aby zmusić swojego partnera do bardziej samodzielnej gry.} a5 ({Słabsze jest} 7... Qe8 {np.} 8. Qc2 Bd8 ({lub} 8... Qh5 9. Nc3 Nc6 10. Ba3 Bd7 11. d5 $1) 9. Ba3 $1 Nc6 10. Nc3 e5 11. dxe5 Nxe5 12. Nxe5 Qxe5 13. Rad1 {w obydwu przypadkach z przewagą białych.}) 8. Bb2 Na6 {Ten flankowy rozwój skoczka nie wydaje się godny polecenia.} ({Moim zdaniem lepsze jest} 8... Qe8 9. Nbd2 Nc6 {z dobrą grą czarnych.}) 9. Nbd2 Qe8 10. Ne1 Qg6 { Wprawdzie tym posunięciem czarne chwilowo uniemożliwiają przeprowadzenie typowego, w podobnych pozycjach, przełomu e2-e4, jednak pozwalają białym ulokować swojego skoczka z tempem na kluczowym polu f4!} 11. Nd3 Nb4 12. Nf4 Qf7 13. a3 Nc6 14. d5 $1 {Tym posunięciem białe nie tylko otwierają diagonale dla swoich gońców, ale równocześnie likwidują pozycyjną groźbę czarnych e6-e5.} Nd8 {Oczywiście jedyne.} ({Po} 14... exd5 $2 15. cxd5 {białe posiadałyby silny nacisk na punkt c7.}) 15. dxe6 Nxe6 16. Nxe6 Qxe6 17. Nf3 Qf7 18. Qc2 c6 19. Rad1 Nd7 20. Nd4 Kh8 $2 {Błąd, po którym czarnym nie będzie łatwo zorganizować skuteczną kontrgrę. Konieczne było 20… Sc5, aby kontrolować pole e4. [#]} 21. e4 $1 fxe4 22. Bxe4 {Skutki błędu czarnych w 20. posunięciu są już widoczne. Doskonale rozwinięte figury białych biorą od razu pod obstrzał królewskie skrzydło czarnych. Ponieważ przy pasywnej obronie słabość pionka d6 mogłaby mieć decydujące znaczenie, czarne – i chyba słusznie – próbują skomplikować grę.} Ne5 $6 {Po 22… Sf6 nastąpiłoby 23. Gf5! z silnym naciskiem białych w centrum.} 23. f4 Bh3 {To pozornie silne posunięcie – jak wykaże dalszy ciąg partii – okazuje się korzystne tylko dla białych, które po uruchomieniu pionka „f” same dążyły do zajęcia linii „e” wieżą z f1. Jednak natychmiastowe ustąpienie skoczka na pole g6 również nie wyglądało zachęcająco.} 24. Rfe1 Ng6 25. Qe2 $1 {Teraz widać, że manewr czarnych był chybiony, a niefortunne położenie czarnego skoczka na g6 stwarza białym wyborną okazję do zajęcia hetmanem agresywnej pozycji na polu h5. Broniąc się przed zasadniczą groźbą 26. G:g6 i 27. H:e7, czarne zagrały:} Bf6 26. Qh5 Bd7 27. Nf3 $1 {Tym efektownym posunięciem białym udaje się z korzyścią wymienić czarnopolowe gońce, po czym jeszcze mocniej zaznaczy się słabość pionka d6.} Rad8 ({Oczywiście, przyjęcie ofiary gońca} 27... Bxb2 $2 {przegrywa natychmiast po} 28. Ng5 Qg8 29. Bxg6 h6 30. Nf7+ {i białe łatwo wygrywają.}) 28. Bxf6 gxf6 {Wymuszone. Po 28… H: f6 następowało 29. Sg5 z wygraną.} 29. Bxg6 {Możliwe też było proste 29. H:a5. Posunięciem w partii białe forsownie przechodzą do wygranej końcówki.} Qxg6 30. Qxg6 hxg6 31. Nh4 $1 {Mała subtelność. Słabsze byłoby 31. W:d6, gdyż po 31… Gg4! wygrana białych byłaby jeszcze niełatwa.} Be8 32. Re7 b5 33. cxb5 cxb5 34. Rc1 {Teraz groźba 35. Wcc7 powoduje, że czarne muszą już ponieść pierwsze ofiary.} Rf7 35. Nxg6+ Kg7 36. f5 Rxe7 37. Nxe7 Bf7 38. Rc7 Kf8 39. Ng6+ Kg8 {Oczywiste, że po 39… G: g6 40. fg6 białe wygrywają marszem pionka „h”.} 40. b4 axb4 41. axb4 Bc4 42. h4 {i czarne poddały się, gdyż przeciwko groźbie h4-h5-h6 są bezradne.} 1-0 Musisz włączyć obsługę JavaScript, aby umożliwić wyświetlanie gry szachowej.

4. Z.Doda – D.Bertholdt, 1959

[Site "Magdeburg, mecz drużynowy (A17)"] [Date "1959.??.??"] [Round "?"] [White "Doda, Zbigniew"] [Black "Bertholdt, Dieter"] [Result "1-0"] [ECO "A17"] [Annotator "Zbigniew Doda"] 1. c4 Nf6 2. Nc3 e6 3. g3 d5 4. Bg2 dxc4 {Ciekawe, że posunięcie to, prowadzące w klasycznej partii katalońskiej do stosunkowo łatwego wyrównania, w powstałej pozycji jest znaczną niedokładnością, po której czarne otrzymują mocno ścieśnioną pozycję. Obecność pionka na d2 (a nie na d4) odbiera teraz czarnym możliwość poderwania centrum ruchem c7-c5 i w dużej mierze utrudnia logiczny rozwój gońca c8 na przekątnej a8-h1. Dlatego należało grać 4… Ge7, zachowując w dalszym ciągu możliwość zagrania c7-c6 lub c7-c5, w zależności od gry białych.} 5. Qa4+ Nbd7 ({Inny plan, związany z rozwojem gońca na c6, również nie obiecuje czarnym pełnego wyrównania, np.:} 5... Bd7 6. Qxc4 Bc6 7. Nf3 Nbd7 8. d3 Be7 9. O-O O-O 10. Rd1 $1 {z groźbą stworzenia silnego centrum pionkowego.}) 6. Qxc4 $1 {Subtelność, której prawdopodobnie czarne nie doceniły. Po 6. Sf3 a6! czarne mogłyby grać b7-b5, uzyskując wystarczającą kontrgrę na skrzydle hetmańskim. Teraz, po posunięciu w partii, przed czarnymi wyłonił się trudny problem rozwinięcia swego hetmańskiego skrzydła.} c5 7. Nf3 a6 8. Qb3 Ra7 ({Po} 8... Rb8 9. a4 b5 $5 10. axb5 axb5 11. d3 {czarne wcześniej czy później zmuszone byłyby do zagrania b5-b4, oddając białym punkt c4. Oczywiście, przegrywało 8… b5? Z powodu 9. Se5.}) 9. a4 b6 10. O-O Bb7 11. Rd1 Qa8 12. d3 Be7 13. e4 $1 { Ważne posunięcie, nie tylko odbierające czarnym pole d5, ale równocześnie niwelujące aktywność gońca b7.} O-O 14. Bf4 Bc6 15. Nd2 Qb7 16. Nc4 Ne8 { Broni punktu d6. [#]} 17. Nb5 $1 {Białe posiadają wyraźną pozycyjną przewagę. Ich figury położone są bardzo aktywnie, harmonijnie współpracują ze sobą. Czarne natomiast, przy mocno ścieśnionej pozycji, nie posiadają właściwie żadnego rozsądnego planu. Ograniczają się jedynie do możliwie skutecznego utrudniania białym przeforsowania d3-d4.} Ra8 ({Oczywiście, że po} 17... axb5 18. axb5 Rxa1 19. Rxa1 {białe uzyskałyby decydujący nacisk na pionka b6.}) 18. Re1 $1 {Zabezpiecza pionka e4 dla przeforsowania d3-d4.} Kh8 19. Nc3 {Białe jeszcze lawirują, czyniąc ostateczne przygotowania do korzystnego dla siebie otwarcia centrum.} Bf6 20. Bh3 {Nie dopuszcza do 20… e5.} Bd4 21. Rad1 {Dobre było również 21. e5.} Qa7 22. Ne2 Bf6 23. Bg2 Qb7 ( {Wbrew pozorom, zamknięcie centrum} 23... e5 {nie rozwiązywało trudności pozycyjnych czarnych, gdyż po} 24. Be3 {nie zdążą one przeprowadzić manewru Se8-c7-e6-d4, np.} Nc7 (24... Bxa4 25. Qxa4 b5 26. Qc2 bxc4 27. Qxc4 { z groźbami 28. Gh3 lub 28. b4, wobec których los pionka c5 byłby przesądzony.}) 25. Bh3 $1 {grozi 26. G:d7 i 27. S:b6} Rab8 26. f4 $1 {z przewagą białych.}) 24. Nc3 Be7 25. Nb5 {I tym razem pole b5 służy tylko jako pomost dla białego skoczka, który wdziera się do obozu czarnych. Jak jednak wykazała analiza, plan ten – przy poprawnej grze czarnych – nie obiecywał białym rzeczywistych korzyści. Dlatego też lepsze było 25. Ge3 z następnym 26. f4.} Qc8 $1 {Przytomna odpowiedź!} 26. Nbd6 Nxd6 27. Nxd6 Bxd6 $2 {Błąd, ułatwiający białym zadanie. Należało koniecznie grać 27… Hd8!, zachowując parę gońców, groźbę 28… e5! oraz realne szanse na obronę.} 28. Bxd6 Re8 {Nieco lepsze było 28… Wd8.} 29. d4 $1 cxd4 30. Rxd4 Qb7 31. Rc4 Rac8 32. Rec1 b5 {Groziło oczywiście 33. Hc2.} 33. axb5 Bxb5 $2 {W obustronnym niedoczasie czarne przyspieszają swoją klęskę. Należało koniecznie grać 33… a:b5 z gorszą, ale nie beznadziejną pozycją. Po posunięciu w partii białe dochodzą do rozstrzygającego ataku.} 34. Rc7 Nb6 ({Lub} 34... Rxc7 35. Rxc7 Qa8 36. e5 Qd8 37. Bf1 Bxf1 38. Kxf1 { i czarne są bezradne wobec groźby 39. Hb7.}) 35. h4 $1 Qa8 36. Qf3 $1 f5 37. Qh5 fxe4 38. Qg4 Rg8 39. Bxe4 Rxc7 40. Rxc7 Nd5 41. Be5 $1 {Czarne poddały się. Na 41… Hf8 nastąpi 42. Hh5 z nieuchronnym matem, a po 41… S:c7 42. G:a8 S:a8 wygrywa proste 43. h5 z następnym 44. h6.} 1-0 Musisz włączyć obsługę JavaScript, aby umożliwić wyświetlanie gry szachowej.

5. P.Ostojić – Z.Doda, 1968

[Site "Wijk aan Zee-B, turniej międzynarodowy (B80)"] [Date "1968.??.??"] [Round "4"] [White "Ostojić, Predrag"] [Black "Doda, Zbigniew"] [Result "0-1"] [ECO "B80"] [Annotator "Zbigniew Doda"] 1. e4 c5 2. Nf3 e6 3. d4 cxd4 4. Nxd4 a6 5. Nc3 Qc7 6. g3 Nc6 7. Bg2 d6 8. O-O Bd7 9. Nde2 {Można też było grać 9. Kh1, z dalszym 10. f4.} Nf6 10. h3 { Innym planem było 10. b3 i następnie 11. Gb2.} Be7 11. Be3 b5 $1 {Groziło oczywiście 12. Sa4.} 12. b3 {Niekonsekwencja. Należało grać z duchem pozycji 12. f4.} Rc8 13. f4 O-O 14. Rc1 $2 {Druga niedokładność, po której czarne dochodzą do silnej kontrgry na skrzydle hetmańskim. Prawidłowe było 14. g4.} Nb8 $1 {Otóż to! Tym posunięciem czarne stwarzają trudną do obrony groźbę b5-b4! Grozi teraz również Gc6 i Hb7 z naciskiem na pole e4. Nie przechodziło natychmiastowe 14… b4? z powodu 15. Sa4 z groźbą 16. Sb6. } 15. g4 {Spóźniona reakcja.} ({Na} 15. b4 {nastąpiłoby} a5 $1 16. a3 axb4 17. axb4 Qc4 18. Qd3 e5 $1 {z groźbą 19… H:b4 lub 19… Sa6.}) 15... b4 16. Nb1 {[#]} d5 $1 ({Silniejsze niż narzucające się} 16... Bc6 {po czym mogłoby nastąpić} 17. Nd2 {i jeśli 17…} d5 {to} 18. e5 {z obustronnymi szansami.}) 17. e5 ({Na} 17. Nd2 {nastąpiłoby} dxe4 18. Nxe4 { i czarne, zarówno po 18… Sd5 jak i po 18… Gc6, uzyskałyby wyraźną przewagę pozycyjną.}) 17... Ne4 18. c4 {Próba uwolnienia się spod nacisku czarnych na linii „c” pogarsza jedynie pozycję białych. Trudno jednak wskazać dla nich pełnowartościowy plan gry.} bxc3 19. Nbxc3 Nxc3 20. Rxc3 { Również po 20. S:c3 nastąpiłoby 20… Ha5 z następującym 21… Gb4, powodując nieuniknione straty materialne białych.} Qa5 21. Rxc8 Rxc8 22. Nc1 {Niewiele lepsze było 22. a4.} Bc5 23. Bf2 ({Wymiana gońców prowadziła po} 23. Bxc5 Qxc5+ 24. Kh1 (24. Kh2 Bb5 25. Re1 Qf2) 24... Qe3 25. Qe1 Qxe1 { (dobre i 25… Hd4)} 26. Rxe1 Rc2 {do beznadziejnej dla białych końcówki. Po posunięciu w partii białe przegrywają forsownie.}) 23... Ba3 $1 24. Nd3 Bb5 25. Re1 Qc3 26. Bf1 Nd7 27. Qe2 Nc5 28. Bxc5 Bxc5+ 29. Kg2 Bxd3 0-1 Musisz włączyć obsługę JavaScript, aby umożliwić wyświetlanie gry szachowej.

6. B.Zuckerman – Z.Doda, 1968

[Site "Wijk aan Zee-B, turniej międzynarodowy (B82)"] [Date "1968.??.??"] [Round "8"] [White "Zuckerman, Bernard"] [Black "Doda, Zbigniew"] [Result "0-1"] [ECO "B82"] [Annotator "Zbigniew Doda"] 1. e4 c5 2. Nf3 e6 3. d4 cxd4 4. Nxd4 Nc6 5. Nc3 Qc7 6. Be3 a6 7. Bd3 b5 ({ Również dobre jest} 7... Nf6 8. O-O {i dopiero teraz} b5 ({Zdecydowanie mniejszą popularnością cieszy się obecnie kontynuacja} 8... Ne5 $5 9. h3 b5 10. f4 Nc4 11. Bxc4 Qxc4 {ze względu na silną odpowiedź} 12. Qd3 $1 { z lepszą grą białych.})) 8. Nb3 {Drugą możliwością – częściej spotykaną i dokładniej zbadaną – jest 8. S:c6. Ideą posunięcia w partii jest utrzymywanie naprężenia w centrum oraz zorganizowanie szybkiego ataku na skrzydle królewskim.} Nf6 9. f4 d6 10. Qf3 Bb7 11. O-O Be7 12. a4 $2 { Obosieczna kontynuacja.} b4 13. Ne2 O-O ({Można było grać i} 13... Na5 14. Nbd4 Nc4 {z niezłą grą.}) 14. a5 {Tym posunięciem białe blokują pionka a6 oraz zdobywają kontrolę na polem b6. Dalszy przebieg partii wykazał jednak, że białe nie osiągają zbyt wiele, a eksponowany pionek a5 będzie wymagać stałej opieki.} Rfe8 $1 15. g4 {To agresywne posunięcie, będące sygnałem do ataku, okaże się w tej partii jedynie „marszem pionka g”. Prawidłowe było 15. Hh3.} Nd7 16. g5 Bf8 17. Qh3 g6 18. Rf3 Bg7 { Czarnopolowy goniec wchodzi teraz do gry z dużą siłą.} 19. Qh4 { Konsekwentnie lecz ryzykownie. Oczywiście posunięcia w rodzaju 19. Gc1 lub 19. Wa2 byłoby równoznaczne z przejściem do pasywnej obrony. Dlatego też białe swym ostatnim posunięciem stawiają wszystko na jedną kartę.} Bxb2 { Wyzwanie zostało przyjęte! Teraz gra maksymalnie się zaostrzy.} 20. Raf1 { Kto powiedział „a”, nie może wahać się przed „b”! Swoje ostatnie posunięcie białe wykonały błyskawicznie, ofiarowując drugiego pionka. Trzeba jednak przyznać, że w powstałej pozycji próba ratowania pionka a5 posunięciem 20. Wa2 byłaby zwykłą niekonsekwencją.} Nxa5 {Śmiało i dobrze. Obie strony konsekwentnie realizują swoje plany.} 21. Rh3 Nf8 22. Nxa5 Qxa5 23. f5 {Z tym posunięciem białe wiązały wielkie nadzieje. Atak białych rzeczywiście wygląda groźnie. Jak jednak wykazał dalszy przebieg partii, czarne dysponują wystarczającymi środkami obronnymi.} exf5 24. exf5 {[#]} Rxe3 $1 {Ofiara jakości, po której atak białych zamiera. Teraz gra niemalże forsownie przechodzi do końcówki z mniej więcej równymi szansami. } 25. Rxe3 Qc5 26. Qf2 Bd5 27. Re7 Qxf2+ $1 {Tylko w ten sposób czarne utrzymują ważne pole e5.} ({Po narzucającym się} 27... a5 $2 {mogłoby nastąpić} 28. Qxc5 dxc5 29. Rb1 {i czarne nie dysponują posunięciem 29… Ge5, a po} Ba3 (29... c4 30. Bxc4 Bxc4 31. Rxb2) 30. Rc7 {tracą pionka.}) 28. Kxf2 a5 29. Nf4 Bd4+ 30. Kg3 Ba2 31. Be4 Rc8 32. Bd5 $2 {Poważny błąd. Prawidłowe było 32. Sd5 z obosieczną grą. 32…} Rxc2 33. Bxa2 Rxa2 34. fxg6 hxg6 35. Nd5 Be5+ 36. Kf3 (36. Kg4 Rg2+ 37. Kf3 Rxg5 {z wygraną pozycją. }) 36... Ne6 37. h4 Rh2 {Szybciej do celu prowadziło 37… b3. Czarne znajdowały się jednak w dużym niedoczasie.} 38. Ke3 Rh3+ 39. Ke2 Nd4+ 40. Ke1 Nf5 {Punkt f7 został obroniony, a niedoczas się skończył. Zakończenie partii nie wymaga już komentarzy.} 41. Ra7 Ra3 42. Rxf5 gxf5 43. h5 b3 44. Ne7+ Kh8 $1 45. Ra8+ Kh7 46. Rf8 b2 0-1 Musisz włączyć obsługę JavaScript, aby umożliwić wyświetlanie gry szachowej.

7. F.Olafsson – Z.Doda, 1969

[Site "Wijk aan Zee, turniej międzynarodowy (A37)"] [Date "1969.??.??"] [Round "5"] [White "Olafsson, Fridrik"] [Black "Doda, Zbigniew"] [Result "0-1"] [ECO "A37"] [Annotator "Zbigniew Doda"] 1. c4 c5 2. Nc3 g6 3. Nf3 Bg7 4. g3 Nc6 5. Bg2 a6 6. O-O Rb8 7. d3 d6 8. Bd2 Nf6 9. Nd5 O-O 10. Bc3 e5 {Nie dopuszcza do wymiany czarnopolowych gońców i równocześnie stwarza czarnym możliwość do aktywnych akcji na skrzydle królewskim (f7-f5) jak i hetmańskim (b7-b5).} 11. Nd2 {Mała niedokładność.} ({Prawidłowe było:} 11. Nxf6+ Qxf6 12. Nd2) 11... Nxd5 $1 {Otóż to! Czarne bez straty tempa pozbywają się słabości pola d5, gdyż białe są zmuszone do odbicia pionkiem.} 12. cxd5 ({Po} 12. Bxd5 { nastąpiłoby} Ne7 13. Bg2 d5 $1 {z doskonałą grą czarnych.}) 12... Nd4 13. Nc4 b5 $1 {Czarne przejęły inicjatywę.} 14. Ba5 ({Również po} 14. Na5 b4 15. Bxd4 Qxa5 {czarne miały lepszą grę.}) 14... Qe7 15. Nb6 Bg4 16. Re1 $2 { To narzucające się posunięcie okazuje się błędem, po którym białe forsownie tracą pionka. Oczywiście, lepsze było 16. f3. [#]} Nxe2+ $1 17. Rxe2 Bxe2 18. Qxe2 Qa7 19. b4 {W trudnej pozycji białe znajdują najlepsze rozwiązanie.} e4 {Uaktywnia czarnopolowego gońca.} 20. Rb1 exd3 21. Qxd3 Rxb6 22. bxc5 $5 dxc5 {Wchodziło również w rachubę przyjęcie ofiary jakości.} 23. Bxb6 Qxb6 {Pozycja uprościła się, ale czarne mają pionka więcej i zachowują możliwość aktywnej gry.} 24. a4 Rb8 {Po 24… b4 czarne pionki na hetmańskim skrzydle byłyby na długo unieruchomione (blokada na białych polach).} 25. axb5 axb5 26. d6 {Ostatnia szansa! 26…} Bd4 27. d7 Qd6 ({Po} 27... c4 {nastąpiłoby} 28. Qe2 {z groźbą 29. Gd5 i 30. He8+.}) 28. Rxb5 Rd8 29. Qf3 Rxd7 {Teraz, po likwidacji niebezpiecznego pionka „d” kontrszanse białych (przy różnobarwnych gońcach) zmalały do minimum. Plan czarnych jest już prosty: nacisk na pionka f2, przy ewentualnym marszu pionkiem „c”.} 30. Bf1 Qe6 31. Rb8+ Kg7 32. Rc8 Ra7 {Z niedwuznaczną groźbą 33… Wa2.} 33. Rc6 Qe1 34. Qe2 Qb1 {Precyzyjniejsze było 34… Ha1 z rozstrzygającą groźbą 35… Wa2.} 35. Rxc5 {Lepsze było 35. Wa6.} Ra2 36. Rc1 Qb3 37. Qd3 { Lepsze 37. Hc4. 37…} Qb2 {W tej przegranej pozycji białe przekroczyły czas do namysłu (na 38. Wc2 następowało 38… G:f2+!).} 0-1 Musisz włączyć obsługę JavaScript, aby umożliwić wyświetlanie gry szachowej.

8. Z.Doda – M.Botwinnik, 1969

[Site "Wijk aan Zee, turniej międzynarodowy (E61)"] [Date "1969.??.??"] [Round "10"] [White "Doda, Zbigniew"] [Black "Botwinnik, Michaił"] [Result "1/2-1/2"] [ECO "E61"] [Annotator "Zbigniew Doda"] 1. d4 Nf6 2. Nf3 d6 3. c4 g6 4. Nc3 Bg7 5. Bg5 h6 ({W partii Doda – Portisch (kilka rund później) nastąpiło} 5... O-O 6. e3 h6 7. Bh4 c6 8. Be2 a6 9. Nd2 b5 10. a3 Nbd7 11. O-O bxc4 12. Nxc4 c5 13. Bf3 Rb8 14. dxc5 Nxc5 15. b4 $1 Nb7 16. Rc1 {z dużą pozycyjną przewagą. Plan zastosowany przez Botwinnika wydaje się najlepszą receptą na system białych.}) 6. Bh4 g5 7. Bg3 Nh5 8. e3 {Po 8. e4? czarne uderzeniem 8… c5! aktywizują swojego czarnopolowego gońca.} Nc6 9. Be2 e6 10. Nd2 Nxg3 11. hxg3 Qe7 {[#]} 12. g4 $1 {Przygotowuje marsz skoczka (Sd2-fl-g3-h5) celem likwidacji groźnego czarnopolowego gońca.} Bd7 { Oczywiście krótka roszada, ze względu na półotwartą linię „h” oraz wspomniany wyżej plan białych, nie wchodziła zupełnie w rachubę.} 13. Nf1 O-O-O 14. Ng3 Rdf8 15. Nh5 f5 $1 16. Qd2 Rh7 ({Słabe byłoby} 16... f4 $2 17. O-O-O fxe3 18. Qxe3 {z dobrą grą białych.}) 17. Nxg7 Qxg7 18. O-O-O Ne7 19. Kb1 fxg4 20. Bxg4 h5 21. Bf3 ({Pionek h5 jest nietykalny} 21. Bxh5 $4 Rxh5 22. Rxh5 Qg6+ {i białe tracą figurę.}) 21... Rh6 22. Be4 h4 23. Rc1 Kb8 { Groziło nieprzyjemne 24. Sb5!} 24. f3 g4 {Zdaniem Botwinnika lepsze było 24… c6.} 25. fxg4 Qxg4 26. Rcf1 $1 1/2-1/2 Musisz włączyć obsługę JavaScript, aby umożliwić wyświetlanie gry szachowej.

9. Z.Doda – B.Śliwa, 1963

[Site "Polanica-Zdrój, Memoriał Akiby Rubinsteina"] [Date "1963.??.??"] [Round "13"] [White "Doda, Zbigniew"] [Black "Śliwa, Bogdan"] [Result "1-0"] [ECO "A46"] [Annotator "Fritz 15"] 1. Nf3 e6 2. d4 Nf6 3. Bg5 c5 4. c3 Qb6 5. Qb3 Ne4 6. Bf4 d5 7. e3 Bd6 (7... c4 8. Qc2 Nd7 9. b3 cxb3 10. axb3 h6 11. h3 Bd6 12. Bxd6 Qxd6 13. Bd3 Ng5 14. Nbd2 Nxf3+ 15. Nxf3 O-O 16. O-O e5 17. Bf5 e4 18. Nd2 g6 19. Bg4 a6 20. c4 Nf6 21. Be2 Be6 22. Rfc1 {Sorensen,K (2110)-Andersen,L (2279) Norway 2016 0-1 (37)}) 8. Bxd6 Nxd6 (8... Qxd6 9. Nbd2 Nxd2 10. Nxd2 O-O 11. Nf3 Nc6 12. Bb5 c4 13. Qa4 Ne7 14. b3 a6 15. bxc4 b6 16. c5 bxc5 17. Qa3 axb5 18. Qxa8 cxd4 19. cxd4 Qb4+ 20. Nd2 Qc3 21. Ke2 e5 22. Qa7 Bg4+ 23. f3 {Assmann,T (2365)-Hodgson,J (2615) Bad Woerishofen 1995 1/2 (42)}) 9. Nbd2 Nc6 (9... cxd4 $142 $5 10. Nxd4 Bd7 $11 ) 10. Qa3 $1 $16 Ne4 11. Nxe4 dxe4 12. Nd2 cxd4 (12... f5 13. Nc4 Qc7 14. Qxc5 $16) 13. exd4 f5 14. Nc4 Qc7 15. Nd6+ Kd7 16. Nf7 Re8 17. Ne5+ Nxe5 $2 (17... Kd8 $142 18. Bb5 Re7 $16) 18. dxe5 $18 Qxe5 19. Bb5+ $1 Qxb5 20. O-O-O+ Qd5 ( 20... Qd3 21. f3 Kc6 22. Rxd3 exd3 23. Rd1 $18) 21. c4 Qd3 22. Rxd3+ (22. f3 Re7 23. fxe4 Qxd1+ 24. Rxd1+ Ke8 $18) 22... exd3 23. Rd1 Re7 (23... e5 24. g4 e4 25. gxf5 $18) 24. Qa4+ (24. Qxd3+ Ke8 25. Qh3 g6 $18) 24... Kd8 25. Qb5 Rd7 26. Qe5 Rc7 $2 (26... b6 $18) 27. Rxd3+ Bd7 (27... Rd7 28. Kc2 Rxd3 29. Kxd3 $18) 28. Rg3 (28. Qxe6 $1 Rxc4+ 29. Kd2 Rc7 30. Rd5 b5 31. Qg8+ Ke7 32. Qxg7+ Ke8 33. Re5+ Be6 34. Rxe6+ Kd8 35. Qf8+ Kd7 36. Rd6#) 28... Rac8 $2 (28... Rxc4+ 29. Kd2 Rac8 30. Rxg7 R4c5 31. Qf6+ Kc7 $18) 29. b3 b5 1-0 Musisz włączyć obsługę JavaScript, aby umożliwić wyświetlanie gry szachowej.

10. L.Szabo – Z.Doda, 1969

[Site "Constanza, turniej międzynarodowy (E70)"] [Date "1969.??.??"] [Round "?"] [White "Szabo, Laszlo"] [Black "Doda, Zbigniew"] [Result "0-1"] [ECO "E70"] 1. d4 Nf6 2. c4 g6 3. Nc3 Bg7 4. e4 d6 5. Nge2 c5 6. d5 Na6 7. Ng3 h5 8. Be2 Nc7 9. O-O a6 10. a4 Rb8 11. a5 e5 12. b4 cxb4 13. Qa4+ Qd7 14. Qxb4 O-O 15. Ba3 Rd8 16. c5 dxc5 17. Qxc5 Bf8 18. Qa7 Ra8 19. Qb6 Bxa3 20. Rxa3 Nce8 21. f4 exf4 22. Rxf4 Qe7 23. Rb3 Nd7 24. Qf2 Ne5 25. Qd4 Bg4 26. Bxg4 hxg4 27. Nf1 Rdc8 28. Ne3 Qg5 29. Rf1 Nd6 30. Nf5 Nf3+ 31. gxf3 Nxf5 32. Qf2 g3 33. Qe1 gxh2+ 34. Kf2 Qg3+ 35. Ke2 Nd4+ 0-1 Musisz włączyć obsługę JavaScript, aby umożliwić wyświetlanie gry szachowej.

Wybrane partie Zbigniewa Dody