Kazimierz Radźwicki


źródło: archiwum
Mirosława Gnieciaka

 

Kazimierz Radźwicki

  • ur. 10 października 1896 w miejscowości Wołontyrówka, pow. Akerman, gub. Besarabskaja
    (obecnie Białogród nad Dniestrem, Ukraina)
  • zm. 14 grudnia 1972 w Gliwicach
  • działacz szachowy
  • pierwszy Prezes Polskiego Związku Szachistów Województwa Śląskiego
    oraz pierwszy Prezes Okręgowego Związku Szachowego w Polsce
 Wspomnienie

„Aby gra w szachy w Województwie śląskiem opiekować i wspomagać potrzebowaliśmy związku szachistów. Klub szachistów „Pogoń 1924” Dąb poczynił pierwsze kroki, aby pog(ad)ankę i dokonanie tej myśli umożliwić. Zgromadzenie założenia ustalił wyżej wymieniony klub na niedzielę dnia 27. kwietnia 1924 r. w Domu Związkowym (Bundeshaus) Katowice, ul. Mickiewicza 8, o godz. 10 tej przedpołudniem. Wszystkie kluby szachistów z Województwa zostały przez odezwę w gazetach na zgromadzenie zaproszone. W oznaczoną niedzielę otwarł p. Radźwicki z klubu szachistów „Pogoń 1924” Dąb o godz. 11 tej zgromadzenie i wygłosił w języku polskim przemowę, w której to pięknemi słowami wyłożył cel i zadanie związku. P. Tiuka taksamo z Dębu przetłomaczył przemówienie na język niemiecki. Język urzędowy jest tylko polski, obok niego jest dozwolony język niemiecki. Wszyscy obecni zgodzieli się z założeniami związku.” – tymi słowy rozpoczyna się protokół założycielski Polskiego Związku Szachistów Województwa Śląskiego – pierwszego w Polsce związku szachowego grupującego kluby i sekcje szachowe w celu organizacji rozgrywek indywidualnych i drużynowych na terenie województwa.

W trakcie zebrania założycielskiego Polskiego Związku Szachistów Województwa Śląskiego dokonano wyboru Zarządu i Prezesa, którym został inż. Kazimierz Radźwicki.

Kazimierz Radźwicki, inżynier hutnik, docent w Instytucie Metalurgii Żelaza był synem Andrzeja, ziemskiego lekarza weterynarii pow. akermańskiego, i Nadziei z Bagińskich. W latach 1906–1914 uczęszczał do gimnazjum klasycznego w Akermanie, a po zdaniu matury rozpoczął studia w Instytucie Górniczym w Jekaterynosławiu (później Dniepropietrowsk). Zmobilizowany w grudniu 1915 r. do armii rosyjskiej, po ukończeniu szkoły podchorążych artylerii w Odessie, walczył na froncie kaukaskim i rumuńskim. W październiku 1917 r. powrócił do Jekaterynosławia i do końca marca 1919 r. kontynuował studia w Instytucie Górniczym. W kwietniu tego roku wyjechał do Warszawy, a w maju powołany został do służby w Wojsku Polskim w stopniu kapitana – kontuzjowany w październiku 1919 r., po półrocznym pobycie w szpitalu, zwolniony został z czynnej służby wojskowej.

W listopadzie 1920 r. rozpoczął studia na Wydziale Budowy Maszyn i Elektrotechniki Politechniki Warszawskiej. Od października 1921 r. kontynuował studia na Wydziale Hutniczym Akademii Górniczej (AG) w Krakowie, gdzie w 1923 r. uzyskał dyplom inżyniera hutnictwa – w pierwszej grupie 9 dyplomantów z numerem szóstym. Po uzyskaniu dyplomu inżyniera hutnictwa bezzwłocznie rozpoczął pracę jako asystent elektrostalowni w Hucie „Baildon” w Katowicach. Od 1 października 1924 r. przez 3 lata akademickie pracował jako starszy asystent Katedry Mechaniki Ogólnej AG w Krakowie. W 1927 r. przeszedł do Huty „Ostrowiec” w Ostrowcu Świętokrzyskim jako kierownik działu gospodarki cieplnej, by w 1929 r. powrócić do pracy w Hucie „Baildon”, obejmując kolejno stanowiska: szefa stalowni, szefa produkcji i głównego metalurga Huty. W latach 1934–1937 w okresie letnich wakacji prowadził w stalowni Huty „Baildon” wykłady z elektrometalurgii dla dyplomantów metalurgów, a ponadto w letnim semestrze roku akademickiego 1937/38 – prowadził w AG wykłady elektrostalownictwa dla studentów IV roku. W 1938 r. złożył na Wydziale Hutniczym AG pracę doktorską pt. „Wpływ niektórych czynników na wielkość ziarna austenitu i hartowność stali”, którą przyjęto pozytywnie, lecz jej obrona – wyznaczona na wrzesień roku 1939 – nie odbyła się, z wiadomych względów. Zasadnicze jej tezy opublikował inż. Kazimierz Radźwicki w czasopiśmie „Hutnik” (1939 nr 5).

W październiku 1938 r. na wniosek ministra skarbu II Rzeczypospolitej Eugeniusza Kwiatkowskiego został powołany na stanowisko dyrektora budowanej Huty „Stalowa Wola” w Stalowej Woli. Pracował w niej w czasie II wojny światowej w dziale kontroli produkcji. Aktywny początkowo w Związku Walki Zbrojnej, po umieszczeniu w 1940 r. na okupacyjnej liście zakładników, z obawy o dekonspirację mieszkania, wycofał się z czynnej działalności w organizacji. Jego dom był nadal ośrodkiem ruchu oporu – prowadzono w nim tajne nauczanie, nasłuch radiowy, organizowano pomoc dla wysiedlonych z Poznańskiego, przygotowywano fałszywe dokumenty. Działalność tę maskowano praktyką lekarską żony inż. Radźwickiego – Marii. Po wyzwoleniu tej części Polski inż. Kazimierz Radźwicki pracował jako dyrektor techniczny Huty „Stalowa Wola” od września do listopada 1944. W nocy z 14 na 15 listopada 1944 r. w trakcie łapanki organizowanej przez UB i NKWD Kazimierz Radźwicki został aresztowany. Oskarżony o przynależność do Armii Krajowej, został wywieziony do obozu pracy w Świerdłowsku (ZSRR), gdzie od połowy listopada 1944 r. do listopada 1947 r. pracował przy wyrębie lasu. Z obozu został zwolniony po osobistej interwencji Eugeniusza Szyra, podsekretarza stanu w Ministerstwie Przemysłu i Handlu w Ambasadzie PRL w Moskwie.

Po powrocie do Polski wrócił do pracy w Hucie „Stalowa Wola”, by następnie w 1948 r. kierować działem kontroli jakości produkcji w Centralnym Zarządzie Przemysłu Hutniczego Ministerstwa Przemysłu i Handlu w Katowicach. To był kolejny jego powrót na Śląsk, gdzie w 1923 r. rozpoczynał karierę zawodową. W kwietniu 1950 r. przeszedł do pracy w Instytucie Metalurgii Żelaza (IMŻ) w Gliwicach jako kierownik Zakładu Metalurgii Stali i Żelazostopów. Pracował na tym stanowisku do roku 1965, potem ze względu na stan zdrowia został zastępcą kierownika. W 1955 r. inż. Kazimierz Radźwicki uzyskał stopień docenta. Po przejściu na emeryturę w 1970 r. pracował nadal – aż do śmierci – w niepełnym wymiarze godzin w Samodzielnej Pracowni Prognozowania i Selekcji IMŻ.

Trzeba zaznaczyć, że inż. Kazimierz Radźwicki był wysoko cenionym autorytetem w zakresie metalurgii i elektrometalurgii stali. Był inicjatorem lub współinicjatorem rozwiązania nowych zagadnień stalownictwa – metalurgii próżniowej, procesu konwertowo-tlenowego, ciągłego odlewania stali, procesu elektrożużlowego i zastosowania fizyko-chemicznych procesów w metalurgii. Opracował samodzielnie i w zespole 6 książek oryginalnych i 4 pozycje jako przekłady z języka rosyjskiego. Do dnia dzisiejszego wydany w 1955 r. podręcznik „Stalownictwo” jego autorstwa stanowi podstawę nauczania z tego zakresu.

Funkcję Prezesa Polskiego Związku Szachistów Województwa Śląskiego pełnił w okresie od 27 kwietnia 1924 r. do 17 sierpnia 1924 r. Przyczyną ustąpienia ze stanowiska Prezesa była propozycja angażu na stanowisko starszego asystenta w Katedrze Mechaniki Ogólnej Akademii Górniczej w Krakowie. Połączenie tych funkcji w tamtym czasie było niemożliwe. Mimo tego w historii polskich szachów zapisał się jako pierwszy Prezes Okręgowego Związku Szachowego. Działalność sportowa nie była mu obca i w późniejszym okresie – po wojnie pełnił obowiązki Prezesa ZKS „STAL” Stalowa Wola.

Zmarł 14 grudnia 1972 r. – w wieku 76 lat – w Gliwicach. Pochowany został na cmentarzu komunalnym w Gliwicach.

(Biogram kariery zawodowej inż. Kazimierza Radźwickiego został opracowany w oparciu o biografię opublikowaną w „XXX tomie Polskiego Słowniku Biograficznego w 1987 – autor Jerzy Krawczyk”)

Mirosław P. Gnieciak