Jan Herman Zukertort


źródło: www.chesshistory.com

 

Jan Herman Zukertort

  • ur. 7 września 1842 w Lublinie
  • zm. 20 czerwca 1888 w Londynie (jako Johannes Zukertort)
  • szachista i publicysta szachowy
  • autor książek o tematyce szachowej
  • od 1878 obywatel Anglii
 Szachowa biografia

Urodził się w Lublinie. Ojciec pochodził z rodziny przybyłej z Anglii, był duchownym protestanckim, zajmował się akcją misyjną w środowiskach żydowskich. Matka, Warszawianka, z domu Krzyżanowska. Do szkoły podstawowej uczęszczał w Lublinie, a potem w Piotrkowie i tam rozpoczął naukę w gimnazjum. Tam też, w wieku 13 lat, zapoznał się z grą w szachy. Charakter pracy ojca powodował ciągłe zmiany miejsca zamieszkania. W 1855 wraz z rodzicami przeniósł się do Wrocławia kończąc tam gimnazjum, a następnie wydział lekarski na tamtejszym uniwersytecie. Zaprzyjaźnił się z Adolfem Anderssenem i został jego uczniem. Już wkrótce zyskał renomę drugiego, za swym mistrzem, szachisty w tym mieście. W 1862 przeniósł się z rodzicami do Poznania, aktywnie działając w miejscowym klubie szachowym. Jako lekarz brał udział w wojnie prusko-austriackiej w 1866. Został ranny i otrzymał odznaczenie za waleczność. Po wojnie zamieszkał w Berlinie, a Niemcy stały się jego drugą ojczyzną. Na uniwersytecie w Heidelbergu i Berlinie ukończył fakultety chemii i psychologii.

W latach 1867–1871 redagował razem z Wilhelmem Steinitzem czasopismo szachowe „Neue Berliner Schachzeitung”. W okresie berlińskim, zajęty pracą nad książkami szachowymi oraz dziennikarstwem i publicystyką polityczną, nie grał zbyt dużo w szachy. Brał udział w lokalnych turniejach w Akwizgranie w 1868 i w rok potem w Hamburgu (III miejsce). Na skutek nieporozumień z szachistami niemieckimi zlikwidował wydawanie pisma szachowego i opuścił Niemcy, osiedlając się na stałe w Londynie. W ten sposób Anglia, po Polsce i Niemczech, stała się jego trzecią ojczyzną (obywatelstwo uzyskał w 1878). W Anglii znalazł doskonałe warunki do pracy i rozwijania swych możliwości szachowych. Szybko dołączył do ekstraklasy mistrzowskiej, co potwierdził rezultatami na międzynarodowych turniejach.

W 1872 na wielkim turnieju w Londynie zajął III miejsce (za W.Steinitzem i J.W.Blackburne’em); 1876 Londyn – II, 1877 Lipsk – II-III (za A.Anderssenem), Kolonia – I, 1878 Paryż – I (po rozegraniu dodatkowego meczu z Szymonem Winawerem), 1881 Berlin – II, 1882 Wiedeń – IV-V (z G.H.Mackenzie, za W.Steinitzem, Sz.Winawerem i J.Masonem) i 1883 Londyn – I (największy sukces życiowy, uzyskał 22 pkt. na 26 możliwych, wyprzedzając o 3 pkt. W.Steinitza (jego zwycięska partia z Blackburne’em – zdobywcą III miejsca – została uznana za arcydzieło i jedno z najwspanialszych osiągnięć w dorobku światowej twórczości szachowej, jak to określił Steinitz). Owiany sławą odbył tournee szachowe po USA, Kanadzie i Europie.

Wygrał pojedynki m.in. z: A.Anderssenem (1871), De Vere (1874), W.N.Potterem (1875), mistrzem Francji S.Rosenthalem (1880), J.W.Blackburne’em (1881) oraz A.G.Sellmannem (1884).

Po sukcesach w meczach i turniejach wyzwał na mecz Steinitza, którego uważano za nieoficjalnego mistrza świata. Mecz ten, potraktowany jako pierwsze oficjalne spotkanie o mistrzostwo świata, złożony z 20 partii, rozegrany został w 1886 w trzech miastach Stanów Zjednoczonych: Nowym Jorku, Saint Louis i Nowym Orleanie, i zakończył się zwycięstwem Steinitza wynikiem 12½ : 7½. Porażka, na którą złożył się również nie najlepszy stan zdrowia Zukertorta, spowodowała silną depresję psychiczną i nagłe pogorszenie stanu jego serca. Należy dodać, że od dłuższego czasu nadużywał opium i innych narkotyków, co nie mogło nie mieć wpływu na jego kondycję psychiczną i fizyczną. Ten spadek formy widoczny jest w dalszych wynikach turniejowych: 1886 Londyn – VII miejsce, Nottingham – III, 1887 Frankfurt nad Menem – XV, Londyn – IV, 1888 Londyn – VII. W 1887 przegrał mecz z Blackburne’em. W czasie rozgrywania partii szachów w klubie „Divan” 19 czerwca 1888 nastąpił wylew krwi do mózgu i po przewiezieniu do londyńskiego szpitala Charing Cross drugiego dnia zmarł.

Niewątpliwie należał do wybitniejszych indywidualności w historii szachów. Jego styl gry odznaczał się polotem i konsekwencją realizacji obranej strategii. Cechowała go znakomita pamięć: potrafił na wyrywki odtworzyć wszystkie rozegrane przez siebie partie, wiedząc także z kim były grane. Słynął z umiejętności gry „na ślepo” (osiągnął liczbę 16 granych naraz partii z wynikiem +12, –1, =3). Władał wieloma językami, w tym – poza ojczystym polskim, którym posługiwał się biegle do końca życia – rosyjskim, głównymi językami europejskimi, a także łaciną, hebrajskim, starogreckim, arabskim i sanskrytem. Wyróżniał się wszechstronnością zainteresowań. Grał dobrze na pianinie i przez pewien czas był krytykiem muzycznym. W czasie, gdy był zdrów, uprawiał fechtunek i sportowe strzelanie z broni małokalibrowej.

Był cenionym teoretykiem i pisarzem szachowym. Razem z J.Dufresne’em opracował Grosses Schach-Handbuch (Berlin 1862–1872, II wyd. 1873) oraz podręcznik Leitfaden des Schachspiels (Berlin 1869, dalsze liczne wydania w latach osiemdziesiątych oraz trzy wydania w przekładzie na jęz. rosyjski). Książka Theorie der Eroffungen (Teoria debiutów, Berlin 1870) jest jego fundamentalnym dziełem. Wydał też zbiór zadań szachowych Sammlung des auserlesensten Schachaufgaben (Berlin 1869). Jego artykuły, głównie z zakresu teorii otwarć, były drukowane w wielu szachowych czasopismach brytyjskich i w innych krajach. W okresie londyńskim wydawał i redagował czasopisma szachowe „The Westminster Papers” (1873–1876) oraz „The Chess Monthly” (1879–1888). Był członkiem honorowym Klubu Szachowego w Dreźnie oraz kilku klubów angielskich.

Tekst pochodzi z Encyklopedii „Szachy od A do Z”,
autorzy W.Litmanowicz i J.Giżycki, t. II, Warszawa 1987, s. 1363–1365

 Ranking Chessmetrics

Najwyższy ranking w karierze

  • szachy klasyczne – 2798 (1886-02)
    • najwyższe miejsce TOP 100 – 1 (1878-08)
 Inne informacje
  • Sylwetce Jana Hermana Zukertorta poświęcona jest książka Cezarego W. Domańskiego i Tomasza Lissowskiego „Arcymistrz z Lublina” (Wydawnictwo „Penelopa”, Warszawa 2002).
  • Turnieje poświęcone pamięci Jana Zukertorta rozgrywane są zarówno we Wrocławiu (od 2007), jak również w Lublinie (od 2009).
 Strony internetowe

 

Aktualizacja: 21/02/2023  
Tagi: , ,